Czy kiedykolwiek podczas czytania po szwedzku natrafiłeś/natrafiłaś na niemające końca trudne do wymówienia wyrazy? Były to najprawdopodobniej szwedzkie złożenia, czyli wyrazy składające się przynajmniej z dwóch innych wyrazów. Jakie tworzymy złożenia?
Najczęściej tworzymy je łącząc dwa rzeczowniki:
- en telefon + ett samtal = ett telefonsamtal
- en klass + en kamrat = en klasskamrat
Czasami między słowami dodajemy -s, zwłaszcza jeśli pierwsza część słowa jest złożeniem lub kończy się na następujące sufiksy: -dom, -het, -itet, -(n)ing.
- en anställning + en intervju = en anställningsintervju
- en barndom + ett hem = ett barndomshem
Czasami dodajemy -s również w innych złożeniach lub usuwamy nieakcentowane -e/-a zastępując je -s.
- en stad + en del = en stadsdel
- ett kök + en stol = en köksstol
- ett arbete + en tid = en arbetstid
Nieakcentowane -a bywa zastępowane samogłoskami -o, -e, -u.
- en åska + ett väder = ett åskoväder
- en vara + ett hus = ett varuhus
W niektórych przypadkach nieakcentowane -a lub -e znika całkowicie.
- en mage + en influensa = en maginfluensa
- en soffa + ett bord = ett soffbord
Zapamiętaj!
Rodzajnik całego złożenia będzie zawsze taki sam, jak rodzajnik ostatniego słowa, z którego zbudowany jest wyraz.
Złożenia zbudowane z różnych części mowy:
Sammansättningar, bo tak nazywają się złożenia po szwedzku, możemy tworzyć nie tylko łącząc dwa rzeczowniki, ale też:
- przymiotniki i rzeczowniki, np. lillasyster
- czasowniki + rzeczowniki, np. hyrbil
- przysłówki + rzeczowniki, np. ingång
- przyimki i rzeczowniki, np. mellanmål
- liczebniki + rzeczowniki, np. andraspråk
Jak poprawnie akcentować?
Jeśli jeszcze nie udało ci się przeczytać naszych wcześniejszych wpisów dotyczących wymowy – koniecznie do nich zajrzyj! Na naszym blogu znajdziesz m. in. wpis dotyczący ordbetoning, czyli miejsca akcentu w różnego rodzaju wyrazach. W przeciwieństwie do języka polskiego, gdzie akcent w większości pada na przedostatnią sylabę, akcent w języku szwedzkim jest ruchomy. Czasami może być to pierwsza, druga, przedostatnia czy ostatnia sylaba. W każdym wyrazie przynajmniej jedna sylaba jest akcentowana i jest wówczas dłuższa niż pozostałe
Aby o tym więcej powiedzieć, należy przede wszystkim wyjaśnić, czym jest akcent toniczny. Jego istotą, w przeciwieństwie do akcentu dynamicznego, nie jest wymówienie akcentowanej sylaby mocniej, a po prostu tonem o innej wysokości. Istnieją dwa rodzaje akcentu tonicznego: akcent akutowy (noszący często nazwę akcent 1 lub AT1) i grawisowy (akcent 2 lub AT2). Akcent toniczny nazywany jest też akcentem muzycznym lub prozodycznym.
Czym różni się akcent 1 od akcentu 2?
- Akcent 1 (akutowy, prosty) – ton idzie w górę w akcentowanej sylabie.
- Akcent 2 (grawisowy) – ton idzie w dół w akcentowanej sylabie.
Złożenia mają akcent 2 (AT2), ale mają nie jedną, a dwie długie sylaby. Wówczas zawsze akcentowana jest pierwsza sylaba (ton idzie w dół) oraz ostatnia (ton idzie w górę), jak na przykład w poniższych wyrazach:
- två` språ’kig
- två` språkighe’t
- två` språkighetsdebatt’
Wyjaśnienie:
- Apostrof skierowany w dół (ton idzie w dół w akcentowanej sylabie).
- Apostrof skierowany w górę (ton idzie w górę w akcentowanej sylabie).
