Znacie to uczucie, kiedy natykacie się na nową formę słówka i ona po prostu wydaje się nie mieć żadnego sensu? Wielu adeptów języka szwedzkiego właśnie tak się czuje widząc końcówkę -s na końcu czasownika. Zasady gramatyczne bywają niejasne, a kwestia ta przyprawia o ból głowy czasem nawet samych Szwedów. W poniższym artykule poznamy czasowniki kończące się na -s!
Jakub Dzido
Powodem końcówki -s może być wiele różnych rzeczy. Najczęstsze tendencje to czasowniki wyrażające wzajemność (reciproka verb); czasowniki deponentne (deponensverb) i strona bierna (s-passiv). Brzmi strasznie, nie? Spróbujmy to wyjaśnić po ludzku.
Jak takie czasowniki powstają? W większości wypadków chodzi o dodanie końcówki -s do odpowiedniej formy czasownika.
Spójrzmy na tabelkę:
Grupa | Imperativ | Infinitiv | Presens | Preteritum | Supinum |
1 | Hoppas! | att hoppas | hoppas | hoppades | hoppats |
2a | Trivs! | att trivas | trivs | trivdes | trivts |
2b | Kräks! | att kräkas | kräks | kräktes | kräkts |
4 | – | att finnas | finns | fanns | funnits |
Na potrzeby tej prezentacji w tabelce pojawiły się deponensverb, ale pamiętajcie, że nie możemy po prostu wziąć dowolnego czasownika i odmienić go w ten sposób. W poniższych przykładach zobaczycie niektóre z takich, które brzmią naturalnie dla Szwedów.
Czasowniki kończące się na -s zaczniemy od deponensverb
Zacznijmy od deponensverb, które charakteryzują się właśnie tym, że wyglądają jak czasowniki w formie pasywnej (z -s na końcu), ale ich znaczenie jest aktywne. Można powiedzieć, że używanie ich w tej formie utarło się już w języku na tyle, że ta podstawowa forma bez -s zupełnie wypadła z użycia.
▫️ Han hoppas att han ska vinna i tävlingen.
▪️ On ma nadzieję, że wygra konkurs.
▫️ Jag minns inte vad jag har gjort med nycklarna.
▪️ Nie pamiętam co zrobiłem z kluczami.
▫️ De skämdes över att de inte hade tänkt på det.
▪️ Wstydzili się tego, że o tym nie pomyśleli.
Czasowniki kończące się na -s to to również reciproka verb
Aby wyrazić po szwedzku, że robimy coś razem z kimś, najprościej jest się najpierw nauczyć słówka varandra (nawzajem; wzajemnie), nie jest to jednak jedyny sposób! Mamy też reciproka verb, które już w swojej formie zawierają to znaczenie.
▫️ Vi ses imorgon!
▪️ Widzimy się jutro!
▫️ Min man ser tuff ut, men vill kramas hela tiden.
▪️ Mój mąż wygląda na twardego, ale chce się cały czas przytulać.
▫️ Man måste ha koll på dem, för de slåss ofta.
▪️ Trzeba mieć na nich oko, bo często się biją.
To nie wszystko!
Zanim przejdziemy dalej warto wspomnieć o dwóch mniej powszechnych przypadkach użycia tej formy czasownika. Po pierwsze, końcówka -s może być czasem wykorzystana, aby wyrazić zwrotność, tak jak tutaj:
Världen har förändrat sig de senaste 20 åren. = Världen har förändrats de senaste 20 åren.
Po drugie, możemy w ten sposób wyrazić stałą cechę, tendencję u osoby lub zwierzęcia. Na przykład:
Akta dig för Majas hund. Han bits. – Uważaj na psa Mai, on gryzie.
Strona bierna w języku szwedzkim
Na koniec pozostała jeszcze jedna duża kwestia: strona bierna (s-passiv)! Oznacza to, że podmiot w zdaniu nie jest wykonawcą czynności, np.
▫️ Huset ska renoveras.
▪️ Dom zostanie zremontowany.
▫️ Ljuset tändes för 5 minuter sedan.
▪️ Światła zostały zapalone 5 minut temu.
W passivie możemy jednak zaznaczyć wykonawcę czynności, tzw. „agenta”.
▫️ Huset ska renoveras av byggföretaget.
▪️ Dom zostanie zremontowany przez firmę budowlaną.
▫️ Ljuset tändes av mig för 5 minuter sedan.
▪️ Światła zostały przeze mnie zapalone 5 minut temu.
Warto zaznaczyć, że w passivie nie zawsze wystarczy dodać tylko końcówkę -s. W czasie teraźniejszym, w drugiej grupie czasownika często dodamy -es albo -as, np.
Att göra – göras
Att köra – köres
Kwestia passivu to temat na zupełnie oddzielny artykuł, więc poprzestaniemy na tym. Śmiało można powiedzieć, że czasowniki z -s na końcu to pokręcony temat, ale mam nadzieję, że teraz łatwiej nam będzie zrozumieć znaczenie tej formy gramatycznej w szerszym kontekście tekstu. Powodzenia! 😊