Huvudsatser och bisatser, czyli zdania główne i podrzędne. Kolejne gramatyczne zagadnienie, zaraz po szwedzkich czasach, za którym nie przepadacie. Po tym artykule szyk zdania w języku szwedzkim będzie nie będzie sprawiać kłopotu!

Huvudsatser och bisatser – od czego zacząć?

Szyk zdania w języku szwedzkim to zbiór reguł, których trzeba przestrzegać. Po prostu. Z początku ich ilość może przytłaczać, dlatego staraj się układać zdania proste. Mów krótko i konkretnie, dopóki nie poczujesz się w tej materii pewnie.

Huvudsats – zdanie główne

Najważniejsze cechy zdania głównego to:

• zdanie to może funkcjonować samodzielnie – nie potrzebujemy nic dodawać, wyjaśniać czy dopowiadać. Zdanie samo w sobie ma już sens i znaczenie
• składa się zawsze z podmiotu (subjekt) i orzeczenia (predikat) – podmiotem jest ten, kto wykonuje daną czynność. Orzeczeniem jest właśnie wykonywana przez podmiot czynność. Zdanie główne musi składać się z czynności i osoby ją wykonującej
• fundament jest na początku – pierwsze miejsce w zdaniu zajmuje fundamentet. Mogą to być różne części mowy – może to być podmiot (osoba wykonująca czynność), okolicznik czasu czy miejsca (uzupełnia czasownik o dodatkowe elementy czy nawet całe zdanie podrzędne. Dlatego warto zapamiętać, że nie musi być to jedno słowo.
• czasownik zawsze znajduje się na drugim miejscu w zdaniach twierdzących – to żelazna zasada, o której warto pamiętać, bo ułatwi nam ułożyć pozostałe \”klocki\” w tym zdaniu
• połączenie z innym zdaniem głównym – huvudsats może być połączone z innym zdaniem głównym za pomocą spójników takich jak: och, eller, men, utan, för, så

Huvudsats – przykłady

Huvudsatser och bisatser – jak je rozróżnić?

Aby dobrze zapamiętać i zrozumieć szyk zdania w języku szwedzkim należy dokładnie nauczyć się rozróżniać huvudsatser od bisatser. Najważniejszym rozróżnieniem jest to, że huvudsats może funkcjonować samodzielnie, a bisats już nie.

Zajmijmy się zatem najważniejszymi cechami \”bisatsów\”.

Bisats – zdanie podrzędne

Najważniejsze cechy zdania podrzędnego to:

• nie może funkcjonować samodzielnie – bisats, samodzielnie, nie będzie mieć pełnego znaczenia, będzie w nim czegoś brakować, trzeba będzie coś dopowiedzieć. To wszystko dlatego, że bisats jest uzupełnieniem zdania głównego
• rozwinięcie zdania głównego – \”bisatse\” tworzymy wtedy, kiedy chcemy rozwinąć zdanie główne, na przykład: Lubię czytać książki (zdanie główne), ponieważ to mnie relaksuje (zdanie podrzędne).
• szyk bisats jest ustalony – nie zmienia się kolejności części zdań, w przeciwieństwie do zdania głównego (przecież w fundamencie mogą występować różne części mowy)
• bisats wprowadza je tzw. bisatsinledare – ten typowy \”wprowadzacz\” od razu nas zaalarmuje, że pojawia się właśnie zdanie podrzędne

Dlaczego bisats nie może funkcjonować samodzielnie?

Przyjrzyjmy się poniższym przykładom. Jeśli bisats zostanie pozbawiony zdania głównego to… Nic nie będzie oznaczał. A na pewno nic konkretnego, co pomogłoby w komunikacji.

Bisats – przykłady szyku zdania podrzędnego

Ważne zasady:

• BIFF-regeln – w zdaniu podrzędnym okolicznik zdaniowy (słowo, które może zmienić znaczenie zdanie, wyrazić emocje, wzmocnić lub osłabić znaczenie, np. inte, ofta, alltid, aldrig, sällan, kanske), stoi pomiędzy podmiotem (wykonującym czynność), a pierwszym czasownikiem
• Inte pojawi się w zdaniu podrzędnym przed pierwszym czasownikiem, na przykład:

Vi kan inte träffas, eftersom jag inte mår bra.

Objaśnienia:

Bisatsinledare – słowo wprowadzające zdanie podrzędne
Subjekt – podmiot, czyli wykonawca czynności
Satsadverb – okolicznik zdaniowy (słowo, które może zmienić znaczenie zdanie, wyrazić emocje, wzmocnić lub osłabić znaczenie
Verb 1 – pierwszy czasownik czasownik, który może pojawić się w czasie presens lub preteritum, może to być czasownik pomocniczy lub har / hade (jeśli zdanie jest w czasie perfekt / pluskvamperfekt)
Verb 2 – infinitiv kończy się zazwyczaj na -a, np. äta, sjunga. Z kolei czasownik w czasie perfekt na -t, ätit, sjungit.
Objekt / Komplement – słowo, które odpowiada na pytanie vad? (co?), vem? (kto?), vilka? (który?).
Advervial (Plats / Tid) – określenie miejsca i czasu

Bisatsinledare – przykłady

att

Sara sa att Lars var sjuk.
Sara powiedziała, że Lars był chory.

om (czy)

Vi undrar om du vill komma på hans födelsedagfest.
Zastanawiamy się, czy przyjdziesz na jego imprezę urodzinową.

när

Jag fick Alvedon när jag hade feber.
Otrzymałem Alvedon, kiedy miałem gorączkę.

medan

Jag lyssnar på musik medan han städar.
Słucham muzyki podczas gdy sprzątam.

innan

Hon låser dörren innan hon går hemifrån.
Ona zamyka drzwi zanim wychodzi z domu.

tills

Barnen var ute och lekte tills det blev mörkt.
Dzieci były na zewnątrz i bawiły się, aż zrobiło się ciemno.

inte … förrän

I Sverige får du inte köpa sprit förrän du är 18 år.
W Szwecji nie możesz kupić napoju alkoholowego zanim skończysz 18 lat.

för att

Han lånade femtio kronor för att kunna resa hem.
On pożyczył pięćdziesiąt koron, żeby móc wrócić do domu.

så (…) att

Det blåste så mycket att man inte kunde gå ut.
Wiało tak mocno, że nie można było wyjść na zewnątrz.
Zwróćcie uwagę na pozycję inte w zdaniu – zgodnie z szykiem zdania znajduje się pomiędzy podmiotem (man) a pierwszym czasownikiem (kunde).

därför att

Han fick sparken därför att han alltid kom försent.
Wyrzucono go z pracy, ponieważ zawsze przychodził spóźniony.

eftersom

Eftersom han alltid kom försent fick han sparken.
Ponieważ zawsze przychodził do pracy spóźniony, został wyrzucony z pracy.

om (jeśli)

Jag blir glad om du kommer till festen.
Ucieszę się, jeśli przyjdziesz na imprezę.

ifall

Ifall du inte kan komma måste du ringa.
Jeśli nie możesz przyjść to musisz zadzwonić.

trots att

Han arbetar inte idag trots att han inte är sjuk.
On nie pracuje dzisiaj, mimo że nie jest chory.

fastän

Lars åker alltid bil fastän han bor nära jobbet.
Lars zawsze jeździ samochodem, chociaż mieszka blisko pracy.

även om

Även om det inte är enkelt måste du försöka.
Nawet jeśli nie jest to łatwe, musisz spróbować.

Huvudsatser och bisatser – powtórka

Jeśli wciąż szwedzki szyk zdania nie jest dla ciebie do końca jasny – zajrzyj na nasz kanał na YouTube. Nasza lektorka Emilka rozprawia się ze zdaniami głównymi i podrzędnymi w trakcie webinaru.