Dzisiaj przyjrzymy się bliżej mowie zależnej, po szwedzku Indirekt tal.
Zacznijmy od tego czym jest mowa zależna. Jest to przytoczenie czyjejś wypowiedzi nie w formie dosłownej tylko zdania podrzędnego.
Indirekt tal – påståenden (zdania twierdzące)
Zdanie twierdzące w mowie zależnej tworzy się przy pomocy huvudsats, czyli zdania nadrzędnego z takimi czasownikami jak np: säger, tycker, tänker, berättar, tror lub svarar z dodatkiem łącznika “att” + bisats – zdanie podrzędne.
“Jag släppte inte ut kaninen ur buren”, sa Per.
Per sa att han inte släppte ut kaninen ur buren.
“Nie wypuściłem królika z klatki”, powiedział Per.
Per powiedział, że nie wypuścił królika z klatki,
“Jag har inte spillt kaffe på diskbänken.”, sa Anna.
Anna sa att hon inte hade spillt kaffe på diskbänken.
“Nie rozlałam kawy na blacie.”, powiedziała Anna.
Anna powiedziała, że nie rozlała kawy na blacie.
“Jag har redan läst klart boken”, berättade Mia.
Mia berättade att hon redan hade läst klart boken.
“Już przeczytałam książkę”, opowiedziała Mia.
Mia opowiedziała, że już przeczytała książkę.
“Ska vi gå på bio i helgen?”, frågade Sebastian.
Sebastian frågade om vi skulle gå på bio i helgen.
“Pójdziemy do kina w weekend?”, zapytał Sebastian.
Sebastian zapytał czy pójdziemy do kina w weekend.
“Jag vet inget”, svarade Lars.
Lars svarade att han inte visste något.
“Nic nie wiem.”, odpowiedział Lars.
Lars odpowiedział, że nic nie wie.
*Zauważ, że zarówno “inget” jak “inte något” znaczą to samo. Natomiast w zdaniu podrzędnym używamy raczej “inte något”.
Zmiana czasów w mowie zależnej
“Ska vi gå och handla?”, frågar Emil.
Emil frågar om vi ska gå och handla.
“Pójdziemy zrobić zakupy?”, pyta Emil.
Emil pyta czy pójdziemy zrobić zakupy.
“Jag har redan sett klart filmen.”, berättade Max.
Max berättade att han redan hade sett klart filmen.
“Już obejrzałem ten film.”, opowiedział Max.
Max opowiedział, że już obejrzał ten film.
Cytat bezpośredni to dosłowne odwzorowanie czyjejś wypowiedzi. Gdy opowiadamy o tym, co ktoś powiedział, cała wypowiedź jest w czasie przeszłym, w powyższym zdaniu berättade jest w czasie przeszłym, dlatego musimy dostosować czas w bisats do czasu podanego w huvudsats w mowie zależnej.
presens – preteritum är → var
perfekt – pluskvamperfekt har läst → hade läst
preteritum – pluskvamperfekt var → hade varit
presens futurum – preteritum futurum ska gå → skulle gå
*Porównaj:
“Jag har redan läst klart boken.” berättar Emma.
Emma berättar att hon redan har läst klart boken.
“Już przeczytałam tą książkę.”, opowiedziała Emma.
Emma opowiedziała, że już przeczytała tamtą książkę.
“Jag vet inget.”, sa Anna.
Anna sa att hon inte visste något.
“Nic nie wiem.”, powiedziała Anna
Anna powiedziała, że nic nie wie.
“Sa” jest w czasie preteritum, więc gdy opowiadamy mówimy całość w czasie przeszłym. Presens – preteritum
Mieszanie czasów – szwedzki mówiony
Szwedzi w codziennej komunikacji bardzo często mieszają czasy, nawet jeżeli nie jest to do końca gramatycznie poprawne.
Na przykład gdy mówimy o czymś co dzieje się teraz lub w przyszłości może brzmieć trochę bardziej naturalnie w języku mówionym użycie presens lub presens futurum.
- Kan du hjälpa mig?
- Vad sa du?
- Jag undrade om du kan hjälpa mig.
- Możesz mi pomóc?
- Co powiedziałeś/aś?
- Zastanawiałem/am się czy możesz mi pomóc.
Indirekta frågor
Pytanie pośrednie na które odpowiadamy tak albo nie, tworzymy przy pomocy takich czasowników jak undrar, frågar lub vill veta i spójników “om” lub “ifall”.
Har katten klättrat upp i trädet? Undrade Emilia.
Emilia undrade om katten hade klättrat upp i trädet.
“Wspiął się kot na drzewo?”, zastanawiała się Emilia.
Emilia zastanawiała się czy kot wspiął się na drzewo.
Besökte du din morfar förra veckan? Frågade Karl.
Karl ville veta ifall du besökte din morfar förra veckan.
“Odwiedziłeś/aś dziadka w zeszłym tygodniu?”, spytał Karl.
Karl spytał czy odwiedziłem/am dziadka w zeszłym tygodniu.
När ska vi gå på bio? Frågade Sebastian.
Sebastian frågade när vi skulle gå på bio.
“Kiedy pójdziemy do kina?”, zapytał Sebastian.
Sebastian zapytał kiedy pójdziemy do kina.
Varför har ni inte läst igenom texten? Undrade läraren.
Läraren undrade varför eleverna inte hade läst igenom texten.
“Dlaczego nie przeczytaliście tekstu?”, dziwił się nauczyciel.
Nauczyciel dziwił się dlaczego uczniowie nie przeczytali tekstu.
Kiedy używamy “som” w mowie zależnej?
Używamy konstrukcji z “som”, gdy brakuje podmiotu w zdaniu podrzędnym.
W zdaniu pytającym funkcję podmiotu pełni pytajnik (vad, vem, varför itp).
W zdaniu podrzędnym słowo pytajace staje sie łącznikiem, dlatego potrzebny jest nam nowy podmiot i jego funkcje przejmuje “som”.
jeżeli w zdaniu pytającym mamy inny podmiot, który nie jest pytajnikiem np: du, han, vi, Anna, Fredrik itp to nie używamy “som” w mowie zależnej.
Vad hände igår på festen?
Vi undrar vad som hände igår på festen?
Co stało się wczoraj na imprezie?
Zastanawiamy się co się stało wczoraj na imprezie.
Vem släppte ut kaninen?
Jag undrar vem som släppte ut kaninen.
Kto wypuścił królika?
Zastanawiam się, kto wypuścił królika.
Vem ska ta hand om mina husdjur när jag är på semester? Undrar Niklas.
Niklas undrar vem som ska ta hand om hans husdjur när han är på semester.
Kto zajmie się moimi zwierzakami gdy będę na wakacjach? Zastanawia się Niklas.
Niklas zastanawia się kto się zajmie jego zwierzętami gdy będzie na wakacjach.
Vem följde efter oss igår natt?
De frågade vem som följde efter dem igår natt.
Kto nas śledził wczoraj w nocy?
Oni zapytali, kto ich śledził wczoraj w nocy.
Inne przykłady mowy zależnej.
Jag har ingen aning om vad som hände på festen igår.
Nie mam pojęcia co się stało wczoraj na imprezie.
Jag skulle vilja veta om du har sett klart filmen?
Chciałabym wiedzieć czy obejrzałeś już tamten film?
Vet du varför eleverna inte har läst igenom texten?
Czy wiesz dlaczego uczniowie nie przeczytali tekstu?
Vem är chefen här?
Vet du vem som är chefen här?
Kto jest tu szefem?
Czy wiesz kto tu jest szefem?
Kan du hjälpa mig att förstå hur indirekt tal fungerar på svenska? Undrade eleven.
Eleven undrade ifall jag kunde hjälpa henne att förstå hur indirekt tal fungerade på svenska.
Czy możesz pomóc mi zrozumieć jak wygląda mowa zależna po szwedzku? zastanawiała się uczennica.
Uczennica zastanawiała się czy mogę jej pomóc zrozumieć jak wygląda mowa zależna po szwedzku.
Na koniec podsumowanie????
Indirekt tal = bisats
pytanie na tak lub nie X undrar/frågar/vill veta + om/ifall + bisats
zdanie twierdzące X säger/tycker/tror + att + bisats
pytanie z frågeord X undrar/frågar/vill veta + pytajnik + bisats
Więcej o języku szwedzkim znajdziecie w innych naszych wpisach na blogu https://dalarna.pl/category/materialy-do-nauki/ oraz na naszym kanale YouTube https://www.youtube.com/channel/UC3QRoq-8abLnnvJn9ZpHipg.
