Ordbetoning – Jeśli uczysz się języka szwedzkiego już jakiś czas to z pewnością udało Ci się zauważyć, że język ten jest niezwykle melodyjny. Wynika to między innymi z faktu, że w języku szwedzkim akcent w wyrazie nie jest stały, co znamy między innymi z naszego rodzimego języka. W dzisiejszym wpisie dowiesz się, czym jest tzw. ordbetoning, czyli akcent wyrazowy w języku szwedzkim oraz poznasz kilka modeli, dzięki którym łatwiej zapamiętasz, którą konkretnie sylabę należy zaakcentować.
Sylaby – stavelser | Ordbetoning
Zacznijmy od samego początku – każdy wyraz składa się z sylab. W wyrazie może znajdować się jedna sylaba, a może być ich więcej. Sylaby (stavelser) mogą być akcentowane (betonade) lub nieakcentowane (obetonade). W każdym wyrazie przynajmniej jedna sylaba jest akcentowana i jest wówczas dłuższa niż pozostałe.
Ile sylab znajduje się w poniższych słowach? Odpowiedzi znajdziesz na dole artykułu.
bil, skrivare, lektion, lärare, stavelse, åker, ö, film, berättelse,
Która sylaba jest akcentowana?
W zdecydowaniu, która sylaba jest akcentowana, mogą pomóc nam zasady. W większości wyrazów dwusylabowych akcent pada na pierwszą sylabę (model nordycki), w wyrazach zapożyczonych z niemieckiego – na drugą (model niemiecki), a wyrazy zapożyczone z francuskiego mają akcent na ostatnią sylabę (model francuski). Wyrazy w języku szwedzkim możemy też akcentować na przedostatnią sylabę (model łaciński). Brzmi na skomplikowane? Przyjrzyjmy się każdemu modelowi z osobna.
Model nordycki
Większość typowo szwedzkich słów ma jedną lub dwie sylaby. Jeśli wyraz ma dwie sylaby to najczęściej akcentujemy go na pierwszą sylabę, np. w wyrazach: göra, visa, näsa, öra itd. Oznacza to, że w znajdującym się powyżej wyrazie göra dłużej wypowiemy pierwszą sylabę, skupiając się na samogłosce ö.
Model niemiecki
Wyrazy, które pochodzą z języka niemieckiego i które najczęściej rozpoznamy między innymi po przedrostkach be-, ge-, för-, akcentujemy na drugą sylabę. To oznacza, że dłuższą (akcentowaną) sylabą w wyrazie gemensam będzie -men-.
Model łaciński
Zgodnie z tym modelem wyrazy akcentowane są na przedostatnią sylabę. Znajdziemy w tej grupie między innymi czasowniki kończące się na -era, jak np. promenera, fotografera, diskutera, ale też między innymi nazwy miesięcy, np. september, december. Sylaby akcentowane zostały zaznaczone za pomocą żółtego koloru.
Model francuski
To model, w którym wyrazy akcentujemy na ostatnią sylabę. W tej grupie wyrazów znajdują się wyrazy zapożyczone z języka francuskiego, np. garage, person, fotografi.
Pamiętaj!
Pamiętaj, że wymowę możesz sprawdzić w internetowym słowniku Akademii Szwedzkiej (link: https://svenska.se/saol/).
Przy każdym słowie opisana jest wymowa (uttal). Za pomocą apostrofu zaznaczono, która sylaba jest akcentowana (w przypadku powyższego słowa: -rätt-). Dodatkowo, jeśli apostrof skierowany jest w górę oznacza to, że w akcentowanej sylabie nasz ton powinien być wnoszący. Apostrof skierowany w dół oznacza, że w akcentowanej sylabie ton powinien opadać. To tzw. akcent toniczny, o którym wkrótce pojawi się wpis.
Apostrof skierowany w górę (ton idzie w górę w akcentowanej sylabie).
Apostrof skierowany w dół (ton opada w akcentowanej sylabie).
Podsumowanie
Na sam koniec odpowiedzi na pytanie dotyczące ilości sylab, które zadałam na początku:
bil – 1
skrivare – 3
lektion – 2
lärare – 3
stavelse -3
åker -2
ö – 1
film – 1
berättelse – 4
Nie zapomnij zajrzeć do naszych innych wpisów – https://dalarna.pl/category/materialy-do-nauki/ oraz na nasz kanał na YouTube – https://www.youtube.com/channel/UC3QRoq-8abLnnvJn9ZpHipg.
