Język szwedzki z tego słynie! Czym są sammansättningar? Jak je tworzyć? Właśnie tego zagadnienia dotyczy ten artykuł.
Sammansättningar to po polsku złożenia, czyli wyrazy powstałe przez połączenie co najmniej dwóch innych słów, a raczej ich rdzeni. Takie słowa mają dwie lub więcej podstaw słowotwórczych. Spójrz na ten przykład:
marknad – marknadsföring – marknadsföringssammanhang
(rynek – marketing – kontekst marketingowy / związek z marketingiem)
Najłatwiej jest pokazać to na słowie fot (stopa). Dodaj do słowa fot słowo piłka – co wyjdzie? Fotboll – piłka nożna! Inne przykłady?
Barn (dziecko) + bok (książka) = barnbok (książka dla dzieci)
Häst (koń) + gård (zagroda) = hästgård (posiadłość, w której duża część działalności koncentruje się na opiece nad końmi)
Jaki rodzajnik będzie tu pasować?
O tym, jaką częścią mowy jest złożenie lub jak to złożenie odmieniać decyduje huvudord czyli ostatnia część tego złożenia.
Są też takie słówka, z których można zbudować wiele różnych złożeń. Przyjrzyjmy się kilku z nich.
Sammansättningar ze słowem själv (siebie)
självförsvar – samoobrona
självkritik – samokrytyka
självporträtt – autoportret
självaktning – wysoka samoocena
självantända – samozapłon
självbiografi – autobiografia
självbetjäning – samoobsługa
självhushåll – możliwość samodzielnego przygotowywania posiłków, np. taką możliwość mają pensjonaty (de flesta vandrarhem har numera självhushåll).
självtukt – samodyscyplina
självmål – samobój (np. w piłce nożnej)
självömkande – użalanie się nad samym sobą
självrådig – samowolnie
självförtroende – wiara w siebie, pewność siebie
Kilka przykładów sammansättningar ze słowem miljö (środowisko)
arbetsmiljö – środowisko pracy, higiena pracy
livsmiljö – jakość życia, klimat życia
miljövänlig – przyjazny dla środowiska, proekologiczny
miljöfråga – kwestia związana ze środowiskiem, sprawy dotyczące środowiska
miljöskadlig – szkody wyrządzone środowisku naturalnemu
miljöskydd – ochrona środowiska
miljövård – opieka / troska o środowiskiem
miljöförstöring – zanieczyszczenie środowiska
miljömedvetande – świadomość ekologiczna
miljöminister – minister środowiska
Kilka przykładów ze słowem mat (jedzenie)
mataffär – sklep spożywczy
matbord – stół w jadalni
matfett – tłuszcz, którego używamy przy gotowaniu (masło, oliwa, olej)
barnmat – jedzenie dla dzieci
kattmat – jedzenie dla kotów
snabbmat – \”szybkie jedzenie\”, fast food
matlagning – gotowanie (att laga mat – przygotowywać jedzenie)
maträtt – danie
matsal – jadalnia
matspjälkning – trawienie
matspjälkningskanal – układ trawienny (pobierz bezpłatnego e-booka Anatomia po szwedzku)
matsedel – jadłospis, menu
I jeszcze kilka złożeń ze słowem hus (dom)
husdjur – zwierzątko domowe
husfru – pani domu (kura domowa)
husarrest – areszt domowy
husvagn – przyczepa campingowa
flerfamiljshus – dom wielorodzinny
hyreshus – budynek, w którym znajdują się mieszkania na wynajem
radhus – szeregowiec
kedjehus – szeregowiec połączony z innymi budynkami poprzez garaż
parhus – bliźniak
tegelhus – dom zbudowany z cegieł
trähus – dom zbudowany z drewna
sjukhus – szpital
rådhus – ratusz
Sammansättningar ze słowem färg (kolor, barwa)
färgrik – kolorowy (bogaty w kolory)
färgglad – kolorowy
favoritfärg – ulubiony kolor
färgsinnesdefekt, färgblindhet (eller daltonism) – daltonizm
färgburk – puszka z farbą
färgfoto – zdjęcie w kolorze
färgskala – paleta barw
hudfärg – kolor skóry
hårfärg – kolor włosów
ögonfärg – kolor oczu
Sammansättningar ze słowem person (osoba)
försöksperson – królik doświadczalny, ktoś na kim robi się badania naukowe
huvudperson – protagonista, bohater główny
nyckelperson – postać kluczowa
personbevis – zaświadczenie zawierające informacje o osobie, które są zarejestrowane w bazie danych ewidencji ludności w Szwedzkim Urzędzie Podatkowym (Skatteverket)
personnummer – szwedzki numer PESEL
