Typowo szwedzkie słowa

Jakie są typowo szwedzkie słowa? Na pewno każdy z Was słyszał kiedyś takie szwedzkie słowa jak fika czy lagom. Umiecie wymieć jeszcze inne? W tym tekście poznacie ich więcej!

Typowo szwedzkie słowa? Od razu myślisz: Lagom

Najbardziej znany słówkowy towar eksportowy Szwecji. Balans jest tym, co leży u podstawy najważniejszego w życiu Szwedów hasła – lagom. Varken för mycket eller för litet, czyli ani za dużo, ani za mało. Lagom oznacza odpowiednią ilość, idealną proporcję, zachowany balans. Lagom może być rozmiar, odległość, porcja jedzenia czy ilość chmur na niebie. Nie odczujesz smutku lub dyskomfortu, jeśli zawsze otrzymasz odpowiednią ilość czy wartość, a pewne rzeczy zbyt szybko się nie znudzą od nadmiaru ich posiadania. Lagom przekłada się na wiele aspektów życia Szwedów, co latami kształtowało ich mentalność. Bez wątpienia współczesne rozumienie lagom swój początek ma w prawach Jantego. Jednak samo słowo lagom ma pochodzić jeszcze z czasów wikingów od sformułowania laget om, które oznaczało podaj dalej wokół drużyny czy zespołu. Wywodziło się to ze zwyczaju, w którym podczas libacji wikingowie przekazywali sobie z rąk do rąk róg wypełniony alkoholem, zważając na to, by nikogo w tym nie pominąć.

Fika

Kolejne bardzo znane na świecie typowo szwedzkie słowo. Dziś en fikapaus to czas, w którym robisz sobie przerwę w życiowych zadaniach – w pracy, na uczelni czy podczas nauki. To czas, w którym odkładasz zmartwienia na bok i choćby świat się walił, to jest czas tylko dla was. Was, ponieważ do udanej fiki niezbędne jest towarzystwo. Może to być bliski przyjaciel czy kolega z pracy. Miejsce też nie ma znaczenia, bo fikać można wszędzie tam, gdzie osiągniemy cel – relaks. Fikać można zarówno w kawiarni, na kanapie w swoim mieszkaniu, w parku, a nawet w ciasnej kuchnia biurowca. Poza miłym towarzystwem niezbędnym elementem każdej fiki jest słodki przysmak.

Fredagsmys

Fredagsmys to w skrócie najlepszy szwedzki przepis na udany piątek. Słowo to wzięło się z połączenia dwóch innych: fredag, czyli piątek oraz mysig, czyli przytulny, przyjemny, miły. Jest również czasownik, który warto znać: att mysa, co może oznaczać po prostu relaks (ang. chill out) pod przytulnym kocem. Ten zwyczaj polega na tym, by usiąść w piątkowy wieczór z kimś bliskim przed telewizorem, zjeść coś dobrego i po prostu odpocząć po ciężkim tygodniu.

Panta

Szwedzki słownik podaje: att panta – ta som pant; pant­sätta; lämna till­baka för att få pant. Czasownik att panta to wkładanie do automatu pustych butelek i puszek, za które otrzymuje się kwit, który z kolei można wymienić na pieniądze. Att panta är miljösmart! Pantamera!

Swisha

A jeśli o pieniądzach mowa to att swisha jest bardzo często spotykanym czasownikiem. Oznacza wykonanie szybkiego przelewu przy użycia aplikacji Swish.

Mångata

To odbicie księżyca w tafli wody, które tworzy srebrzystą ścieżkę na powierzchni (jeziora czy morza). Mån = księżyc, gata = droga/ulica. Piękne, romantyczne i typowo szwedzkie słowo.

Gökotta

Słowo to oznacza czynność, która polega na obudzeniu się wczesnym rankiem, po to, by móc wyjść i usłyszeć pierwszy śpiew ptaków. Jest to dawna szwedzka tradycja porannego wychodzenia wiosną i latem na koncert kukułek. Często przy tej okazji robiło się piknik lub zabierało się aparat fotograficzny, w celu uchwycenia ptaków na zdjęciu.

Smultronställe

Dosłownie znaczy to miejsce, w którym rosną poziomki. Jednak wyrażenie to używane jest do wyrażenia czegoś w przenośni. Czego? Pod \”miejscem, w którym rosną poziomki\” ukrywa się miejsce – najczęściej na łonie natury – w którym czujemy się dobrze, do którego uciekamy i którego położenie chcemy zachować w tajemnicy.

Surströmmingspremiären

Tradycyjnie surströmming, nie powinien być sprzedawany przed dniem swojej “premiery”, która przypada na trzeci czwartek sierpnia. Właśnie to dokładnie oznacza surströmmingspremiären, czyli premiera kiszonego śledzia.

Solkatt

Szwedzki słownik podaje, że en solkatt to: solreflex ofta med­vetet åstad­kommen i lek­fullt syfte. Zatem ten słoneczny kotek jest naszym polskim zajączkiem. Solkatt to niewielka, ruchoma plamka światła rzucana na jakąś powierzchnię przez lusterko lub inny odbijający światło przedmiot. Puszczanie zajączków, których ruch można kontrolować poprzez poruszanie lusterkiem to popularna zabawa dziecięca.

Planka

Szwedzki słownik podaje, że att planka to: smita in på ett evenemang genom annan väg än via biljett­kontrollen. Co to znaczy? Jeśli \”plnakujemy\” to zakradamy się na jakieś wydarzenie czy inne miejsce, które ma kontrolę biletów.

Arg lapp

Jeśli Cię ktoś wkurzy, na przykład sąsiad w bloku, nie pójdziesz mu zrobić awantury – po prostu przykleisz karteczkę na korytarzu czy na drzwiach delikwenta. Na karteczce napiszesz co cię boli. Nie podpiszesz się. Te anonimowe karteczki to właśnie arga lappen. Przeczytajcie o nich w Språktidningen.

Według słownika slangowego (i nieco wulgarnego) knullrufs to: oordnad frisyr som uppstår i samband med sex eller vid uppvaknande. A to oznacza fryzurę w nieładzie, która zostaje po seksie.

Typowo szwedzkie słowa w kuchni – kräftskiva

Kräftskiva, która odbywa się od początku sierpnia do końca wakacji (które w Szwecji kończą się w połowie sierpnia) to spotkanie przy długim, suto zastawionym stole na świeżym powietrzu, przy którym zasiada rodzina, przyjaciele czy sąsiedzi. Królami stołu są raki (kräftor), które podaje się w całości – w skorupach. Całą frajda Kräftskiva płynie z obrządku wokół rozbijania skorup rakowych. Zgromadzeni przy stole goście mają na sobie fartuszki a głowie papierowe czapeczki, często przedstawiające uśmiechnięte raki. Na stole znaleźć też można młode ziemniaczki z koprem, sery, pieczywa, a często też tarty, na przykład Västerbottensostpaj. Jednak najważniejszym elementem na stole, poza rakami, są wysokoprocentowe napoje, dlatego kräftskiva trwa zwykle do samego rana.

Smörgåstårta

Tort ale nie na słodko? Tak, dokładnie to kryje się po tym słówkiem. Tort kanapkowy to proste w wykonaniu danie, które wygląda spektakularnie i zachwyci gości przy Wigilijnym stole. Tort można przekładać ulubionymi składnikami, tworząc różnego rodzaju wariacje, w zależności od okazji. Tym razem pomieszamy nieco szwedzkich i polskich smakołyków.

Pålägg

Pålägg jest tym, z czym możemy zrobić kanapki. Może to być ser, szynkę, pasztet czy jakakolwiek kanapkowa pasta. Możemy też nazwać to innym szwedzkim słowem – smörgåspålägg. Innymi słowy jest to wszystko to, co możesz położyć sobie na chleb.  Na koniec został nam köttpålägg (kött – mięso), co będzie oznaczać szynkę, salami, czy klopsy.

Glögg

Glögg to popularne w Szwecji (i nie tylko) korzenne grzane wino. Zgodnie ze szwedzkimi tradycjami w okresie bożonarodzeniowym glögg serwowany jest już od pierwszego dnia adwentu. Gotowy trunek w butelkach sprzedawany jest najczęściej w listopadzie i grudniu (ten słaby do 2,25% w zwykłych sklepach, ale mocniejszy już tylko w państwowej sieci sklepów monopolowych Systembologet).

Szwedzkie słowa okołojedzeniowe – bakis i bärs

Bakis oznacza bycie na kacu, bak­full. ​Han var bakis på mån­dagen – On był na kacu w poniedziałek. Z kolei en bärs oznacza browarka, piwko.

Na koniec! Co jest jeszcze typowo szwedzkie? Są jeszcze inne typowo szwedzkie słowa? Odpowiedzi znajdziesz w naszych materiałach do nauki: